بند الف ماده ۶۱ قانون برنامه چهارم نگاهی نو به پایش منابع آلودگی دارد. در این بند ” خوداظهاری در پایش ” مطرح شده است. خوداظهاری نگاهی نو به پایش منابع آلودگی است. در این روش مسئولین واحدهای صنعتی بزرگ و کوچک موظف میشوند تا وضعیت آلودگی خود را به سازمان محیط زیست گزارش کنند. واحدهای صنعتی مشمول طرح خوداظهاری موظف به انجام پایش خروجیهای خود در فواصل زمانی سه ماهه میباشند. این زمان بر حسب تشخیص اداره کل محیط زیست قابل کاهش است. واحدهای صنعتی که تکالیف این بند را مراعات ننمایند طبق قانون به عنوان صنعت آلاینده شناخته شده و موظف به پرداخت عوارض آلایندگی میباشند. عوارض آلایندگی طبق قانون معادل با یک درصد فروش صنعت است. ادارات کل محیط زیست استانها به طور سالیانه صنایع آلاینده (صنایعی که طرح خوداظهاری را انجام ندادهاند یا صنایعی که طرح خوداظهاری را انجام دادهاند و نتایج آنها بالاتر از حد استاندارد بوده است) را به اداره دارایی معرفی میکنند. این صنایع موظف به پرداخت یک درصد فروش به عنوان جریمه آلایندگی می باشند. آزمایشگاه معتمد و قوانین انجام طرح خوداظهاری بر اساس قوانین، اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ماده ۲۴ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۸۸ قانون برنامه چهارم مسئولیت نمونه برداری و گزارش دهی پارامترهای محیط زیستی واحدهای صنعتی به بخش خصوصی تخت عنوان آزمایشگاه های معتمد محیط زیست واگذار شده است. آزمایشگاه معتمد آزمایشگاهی است که در بخش خصوصی یا دولتی فعال بوده و توانایی آن جهت سنجش یک یا چند پارامتر محیط زیستی بر اساس ضوابط و مقررات جاری مورد تایید سازمان قرارگرفته است . طبق قانون خوداظهاری اداره کل محیط زیست هر استان از واحدهای صنعتی درخواست گزارش خوداظهاری میکند. اگر اداره کل پارامترهای مورد نظر برای سنجش را اعلام کند، واحد باید نتایج اندازهگیری همان پارامترها را ارائه کند در غیر این صورت باید نتایج اندازهگیری پارامترها طبق جداول دستورالعمل خوداظهاری در پایش محیط زیست ارائه شود . واحد صنعتی از یکی از آزمایشگاه های معتمد محیط زیست درخواست میکند تا نسبت به پایش خروجیهای خود اقدام نماید.

آزمایشگاه معتمد موظف است حداقل ۱۰ روز قبل از انجام پایش در واحد صنعتی، تاریخ نمونه برداری و پارامترهای مورد سنجش را به اداره کل محیط زیست استان و دفتر پایش سازمان حفاظت محیط زیست اعلام نماید. لازم به ذکر است زمان نمونه برداری از طرف آزمایشگاه معتمد به صنعت اعلام نمیگردد و در صورت اعلام این کار غیر قانونی میباشد . آزمایشگاه معتمد پس از نمونهبرداری در زمان مقرر موظف است گزارش پایش واحد را حداکثر بعد از ۲۰ روز به اداره کل استان محل استقرار واحد صنعتی ارسال نماید. ادارات کل گزارشات پایش را دریافت، کنترل و جهت انجام اقدامات قانونی در اختیار مراجع ذیربط قرار می دهند.